Wiosna i lato minęły. Kwiateczki, które teraz jeszcze kwitną, ostatniem są pozdrowieniem, ostatniem objawem życia twórczej przyrody. Nastała głucha jesień. Nad pustemi polami zimny wicher dmie, z furią potrząsa konarami drzew, resztą suchych liści zaścielając drogi, sady i lasy. Już dawno zamilkł śpiew ptasząt. Cała przyroda coraz dobitniej głosi prawdę o nietrwałości i znikomości wszystkiego, co ziemskie. I z duszy naszej głośno i wyraźnie dobywa się przestroga: memento mori! – Pamiętaj, człowiecze, że prochem jesteś i w proch się obrócisz.

Na 1 i 2 listopada przypadają uroczystości Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny. Zostały one wprowadzone do liturgii Kościoła powszechnego w średniowieczu. Chrześcijański zwyczaj obchodzenia Zaduszek początkowo (X wiek) istniał na terenie klasztorów, a ich termin był ustalony na pierwszą niedzielę po Zielonych Świątkach. Wszystkich Świętych upowszechniło się trzy wieki później i wówczas zostało wyznaczone na 1 listopada.

Pierwszy dzień listopada poświęcono zmarłym zbawionym, natomiast kolejny tym, których dusze „mogą być zbawione dzięki jałmużnie i modlitwie”.

Te dni to czas wyciszenia, uszanowania pamięci o zmarłych, próby wpłynięcia na ich byt pozagrobowy.

Tradycja Zaduszek sięga czasów przedchrześcijańskich i obchodów tak zwanych Dziadów. Od wieków znane były obyczaje, obrzędy ku czci zmarłych. Wierzono w obecność dusz, z którymi nawiązywano kontakt przez sny i omdlenia; wtedy to człowiek stykał się z inną rzeczywistością. Mawiano, że wówczas dusza człowieka opuszcza ciało, a podobnie dzieje się, gdy następuje zgon.

Wierzono, że zmarli mogą zaszkodzić lub pomóc żywym i na odwrót. W tym celu stosowano różne zabiegi i obrzędy. Uważano,
że dusze doświadczają głodu, pragnienia i potrzeby bliskości, dlatego w Zaduszki składano na grobach pokarmy i napitki, którym według wierzeń, mieli posilać się nieboszczycy przychodzący odwiedzić swe domostwa. Kościół sprzeciwił się temu zwyczajowi
i z czasem został on zakazany przez duchowieństwo.

Na grobach bliskich zapalamy znicze ponieważ ze świętem zmarłych był i jest związany ogień. Przez stulecia rozpalano ogniska na rozstajach dróg, mogiłach, by przychodzące na ziemię dusze mogły się ogrzać i miały oświetloną drogę do swojej zagrody. Palono wówczas ogień także, by po odwiedzinach dusze trafiły w zaświaty, a nie błąkały się po ziemi. Wierzono również,
że ten ogień daje ochronę żywym przed złymi mocami i odstrasza upiory. Szczególnie niebezpieczne były dusze potępione,

które straszyły na rozstajach dróg i innych odludnych miejscach, więc należało je rozświetlić i uczynić przestrzenią przyjazną. Współcześnie zapalane znicze na grobach są symbolem pamięci i nawiązaniem do symboliki światła życia.

Zaduszki to czas, w którym dawniej były zakazane pewne prace, by nie uszkodzić przebywających na ziemi dusz. Powstrzymywano się od prac polowych, sprzątania, robienia masła, rozpalania ognia pod kuchnią, przędzenia i tkania. Wtedy również zamierało wszelkie życie towarzyskie. Zachowywano ciszę, by okazać szacunek dla dusz przybywających do swych dawnych domostw.

W przeszłości mocno wierzono, że dusze zmarłych obcują z żywymi w różnych okresach roku obrzędowego. Przychodzą na ziemię, by spotkać się ze swoimi bliskimi. Zaduszki to czas intensywnych kontaktów między światem żywych i zmarłych.

Obchodzenie Dnia Zadusznego – poświęconego duszom oczekującym w czyśćcu zbawienia łączy się z wiarą  w możliwość pomocy żywych tym, którzy umarli.

Współcześnie Zaduszki są dniem odwiedzania cmentarzy i modlitwy przy grobach bliskich zmarłych.

Alicja Skrudlik-Pilch

…………………………………………………………………………………

Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej, red. Ks. F. Marlewski, Wydawnictwo Świętego Stanisława, Katowice 1931.St

Encyklopedia tradycji polskich, R.Hryń-Kuśmierek, Z. Śliwa, Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań 2000.

Zwyczaje i obrzędy doroczne w Bulowicach, A. Skrudlik-Pilch, R. Partyczna [w:] Monografia wsi i parafii Bulowice koło Kęt, red. P. Zięba; Wydawnictwo Matejko, Kęty 2009

Str. Internetowa:  https://mnzp.pl/dzien-zaduszny-w-zwyczajach-ludowych/