W 2015 roku opublikowałem książeczkę „Kładę kamień … los kęckich Żydów. Nie spodziewałem się, że tylu czytelników zainteresuje się tymi opowieściami.

W poprzedniej publikacji przedstawiłem 254 nazwiska kęckich Żydów, którzy - w większości - zginęli w czasie II wojny światowej. Dla nich to była wojna śmierci. Niewielu z nich przeżyło. Uznałem jednak za konieczne przedstawienie w miarę pełnych list tych ludzi. Lista w tej drugiej książce jest ich dopełnieniem, zapewne nie kompletnym i niepełnym. Nie ma żadnej ciągłości rodzin, ta społeczność została rozstrzelana i nawet pamięć o konkretnych postaciach pozostaje w  zapomnieniu i nieodkryta.

Mimo że minęło ponad 70 lat, wciąż odnajdują się nowe fakty, wspomnienia i dokumenty. Czasem są to fotografie, częściej spisy i zgłoszenia zaginionych, czasem fragmenty wspomnień tych, którzy się z nimi zetknęli. Trudne do weryfikacji, ale świadczące o istnieniu takich jak my, lecz innego wyznania.

Niezwykle trudną próbą byłoby odtworzenie historii całych rodzin, które mieszkały i żyły na naszej ziemi. Te rodziny zostały zniszczone, nie ma grobów, zostało niewiele świadectw tych co przeżyli, źródła czasem szczątkowe i niepełne są rozproszone  po całym świecie - tam gdzie wiodły drogi ucieczki, tam, gdzie można znaleźć miejsce do życia. Za uciekinierami zostały wspomnienia o zamordowanych bliskich, o przerwanej ciągłości ich rodzin.

Dzięki pracy Pani Renaty Bożek zostały odtworzone księgi ślubów i zgonów kęckiej gminy żydowskiej, zapisy niepełne i kończące się z początkiem II wojny światowej. Ludzie ci, których losy chciałoby się odtworzyć, przemieszczali się, zakładali rodziny w innych miejscowościach. Obraz społeczności gmin żydowskich z naszych okolic został ujęty w zasadzie w trzech wartościowych publikacjach: Katarzyny Iwańskiej o społeczności Żydów wadowickich, Lucyny Filip o społeczności żydowskiej Oświęcimia, Jacka Proszyka – w pracach o kulturze i życiu Żydów w Bielsku -Białej. Również w kilku artykułach wspomnianej Renaty Bożek z kęckiego Muzeum i dr Jana Rodaka o getcie w Nowej Wsi.

Te publikacje w miarę spójnie prezentują życie tych gmin. Gmin żydowskich, które w swoich zasadach kierowały się - wskutek specyficznych regulacji prawnych - pewną autonomicznością. Pozwalają jednak na wyobrażenie spójnego, bogatego w kulturę, sprawnego i pełnego inwencji środowiska, mimo często skonfliktowanych postaw światopoglądowych i religijnych społeczności żydowskiej.

Dostępne obecnie są jednostkowe losy mieszkańców Kęt - kęckich Żydów.

Tak więc niech to będzie część druga „Kładę kamień ….księga imion”. Przedstawię także losy nazistowskiego burmistrza Kęt i policjantów niemieckich w czasie okupacji. Moje poszukiwania, z którymi chcę się z Państwem podzielić zamykają życiorysy i losy bardzo ciekawych postaci z naszych okolic - znanych w świecie, a nieznanych w naszym środowisku.

Zapraszam na rozmowę o tej książce w dniu 18 kwietnia 2018 o godzinie 18:00 w Domu Kultury w Kętach.

Tadeusz Dryja