W tym roku mija 150. rocznica utworzenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na ziemiach polskich. – Ten jubileusz jest raczej nieobecny w mediach mainstreamowych, ale warto o nim pamiętać – przekonywał podczas listopadowego, 92. Spotkania przy armacie w kęckim muzeum dr hab. Andrzej Nowakowski, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Za początek ruchu sokolego w Galicji uznaje się rok 1867. To data przełomowa – także w kontekście politycznym, o czym wspominał profesor. Monarchia austriacka Habsburgów zaczyna się chwiać, a cesarska prowincja coraz bardziej zaczyna przypominać autonomiczny byt. „Sokół” powstał we Lwowie, na wzór organizacji założonej na ziemiach czeskich przez Mirosława Tyrsza w 1862. W pierwszej fazie (przez 17 lat) towarzystwo, skupiające głównie osoby związane z Uniwersytetem Jana Kazimierza, nie przekraczało granic macierzystego miasta. Dopiero w 1884 r. „Sokół” otwiera swoje siedziby na terenie Tarnowa i Stanisławowa, a wkrótce też w innych miastach Galicji. Nieco później ruch dociera na pozostałe tereny, znajdujące się w zaborze pruskim i rosyjskim. Członkom elitarnego towarzystwa przyświecał cel, który streszcza sentencja „w zdrowym ciele zdrowy duch”. Działalność sportowa staje się priorytetem – uprawiana jest głównie gimnastyka, później jeszcze rodząca się siatkówka, tenis ziemny, jazda na bicyklach.

W opowieści o dziejach ruchu sokolskiego w Galicji prof. Nowakowski wplótł sporo wątków z Kęt i okolic. „Sokół” w Kętach powstał w 1901 r. (należał do okręgu krakowskiego) i jest silnie kojarzony z osobą dra Władysława Dziewońskiego. Jednak warto pamiętać, że założycielem „kęckiego gniazda” był Sylwery Miszke. Członkowie ruchu w mieście św. Jana Kantego są ambitni, angażują się w obchody uroczystości wielkich rocznic, świąt katolickich. Pierwsze publiczne pokazy sportowców z Kęt odbywają się w latach 1905-06. Członkowie „Sokoła” biorą udział w ogólnogalicyjskich zlotach we Lwowie, a w 1909 r. organizują zjazd delegatów nad Sołą. Rok 1910 to z kolei huczne obchody bitwy pod Grunwaldem, które Towarzystwo Gimnastyczne uczciło w sposób szczególny. Przed wybuchem I wojny światowej kęcki „Sokół” zrzeszał około stu członków.

W odrodzonej Polsce „Sokół” w Kętach wszedł w skład okręgu żywieckiego. Okres międzywojenny to też dalszy rozwój gniazda. Członkowie koncentrują się na kulturze fizycznej i aspekcie oświatowym. Mimo kryzysu gospodarczego, w 1934 r. udaje się oddać do użytku nowe boisko „Sokoła”. Równocześnie dla lokalnego gniazda wyrasta konkurencja w postać „Hejnału”. Wszystko to i tak kończy wybuch II wojny światowej. W 1947 r. władze PRL-u podjęły decyzję o rozwiązaniu towarzystwa, choć wiadomo, że tuż po wojnie kęcki „Sokół” zrzeszał 132 członków. Ostateczny proces zamknięcia Towarzystwa Gimnastycznego dokonał się w 1953 r.

Próby reaktywacji ruchu sokolego dokonano po zmianach ustrojowych w 1989 r. W 1990 r. odrodził się „Sokół” w Wadowicach, a w 2003 r. w Międzybrodziu Bialskim.
W Spotkaniu przy armacie organizowanym przez Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach uczestniczyło prawie 30 osób, w tym m.in. przewodniczący Rady Miejskiej Marek Nycz czy przewodniczący Rady Miejskiej Seniorów Jerzy Kolasa.

ŁG, Muzeum w Kętach