O Muzeum

Aktualności

Informator

Panorama Wnętrz

Galeria

Historia Kęt

Zabytki Kęt

Kontakt

Niedziela, 28 kwietnia 2024
Najważniejsze daty z dziejów Kęt do roku 1945

Franciszkanie
Pięczęć z herbem Kęt z 1607 r.


1277 - Potwierdzenie przez księcia Władysława Opolskiego sprzedaży wójtostwa kęckiego. Nadanie praw miejskich wzorowanych na organizacji Lwówka Śląskiego oraz szeregu przywilejów dla wójta i mieszczan. Dokument, wprowadzając uposażenie dla kościoła w Kętach, równocześnie wymieniał rzeźnie, kramy z chlebem, obuwiem i suknem. Zachował się jedynie w transumpcie Zygmunta I z 1518 r. i Zygmunta Augusta z 1549 r.

1281-1282 - Śmierć księcia Władysława Opolskiego i rozdzielenie księstwa między czterech synów. Kęty wraz z ziemią oświęcimską przeszły pod panowanie księcia cieszyńskiego Mieszka I.

1317 - Powstanie suwerennego Księstwa Oświęcimskiego pod rządami księcia Władysława.

1327 (24 II) - Złożenie hołdu lennego przez księcia oświęcimskiego Jana Scholastyka Janowi Luksemburskiemu. Król czeski "(...) przejął w dziedziczne lenno ziemię oświęcimską wraz z Oświęcimiem, Zatorem, Kętami(...)".

1340 - Kęty liczyły 300 mieszkańców.

1368 - Nadanie przez Kazimierza Wielkiego kupcom z Kęt statutów solnych (prawo dostarczania soli w cetnarach).

1390 (24 VI) - Narodziny Jana Kantego, późniejszego świętego.

1391 (25 V) - Nadanie Kętom przez księcia oświęcimskiego Jana III (wnuk Jana Scholastyka) praw na wzór Oświęcimia, tzw. prawa magdeburskiego. Nowe lokowanie miasta o obszarze 1600 ha oraz wytyczenie rynku i ulic. Zwolnienie od myta przewożonych towarów.

1391 - Informacja o komorze celnej w Kętach.

1446 - Pierwsza wzmianka o szkole w Kętach.

1452 - Nawiedzenie miasta przez zarazę.

1457 (21 II) - Książę oświęcimski Janusz sprzedaje swe księstwo za 50 tys. grzywien praskich królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi. Kęty miastem królewskim.

1473 (24 XII) - Śmierć Jana Kantego, profesora Akademii Krakowskiej, opiekuna ubogich, wychowawcy młodzieży akademickiej.

XV w. - Wzmianki o murowanym kościele parafialnym pod wezwaniem św. Małgorzaty.

1494 - Pierwsza wzmianka o Podlesiu - nowej dzielnicy Kęt.

1510 (8 I) - Rozstrzygnięcie sporu między Kętami i Oświęcimiem dotyczącego handlu solą. Wydanie przez Zygmunta Starego werdyktu na korzyść Kęt.

1519 (4 VIII) - Potwierdzenie w dokumentach królewskich istnienia jarmarków w Kętach (13 lipiec - na św. Małgorzatę, 14 wrzesień - na Podwyższenie Krzyża). Ustanowienie przez Zygmunta Starego prawa do trzeciego jarmarku - na 25 listopada, czyli na św. Katarzynę i prawa do cotygodniowego targu. Zwolnienie przyjeżdżających z cła mostowego i innych opłat. Pierwsza wzmianka o urzędzie burmistrza, którego kadencja trwała 6 lat.

1529 - Kęty liczą ok. 1000 mieszkańców i 68 domów. Informacja o miejskim ratuszu w rynku

1558 (1 I) - Potwierdzenie przez Zygmunta Augusta w Wilnie statutu cechu krawców (wspólny dla Oświęcimia, Kęt, Zatora i Wadowic).

1559 (3 III) - Zatwierdzenie przez Zygmunta Augusta statutu cechu sukienników.

1563 (26 III) - "wcielenie i zjednoczenie z koroną księstw oświęcimskiego i zatorskiego" - pierwszy przywilej inkorporacyjny.

1563 - Narodziny Ludwiki Maciejewskiej, późniejszej błogosławionej.

1564 (25 II) - Ostateczne, prawomocne zjednoczenie Księstwa Oświęcimskiego z Koroną Polską. Przyjęcie przez Królewskie Miasto Kęty praw i obyczajów polskich - drugi przywilej inkorporacyjny.

1565 (19 III) - Wydanie przez króla Zygmunta Augusta przywileju, który zezwalał miastu na coroczny zakup 80 bałwanów soli.

1581 - W Kętach funkcjonuje 130 warsztatów rzemieślniczych (dla porównania: Oświęcim - 74, Zator - ok. 60, Żywiec - ok. 22, Wadowice - 47). Liczba rzemieślników w poszczególnych zawodach: 32 szewców, 5 kuśnierzy, 8 krawców, 14 garncarzy, 12 piekarzy, 13 sukienników, 14 rzeźników, 3 piwowarów, 11 kowali, 8 bednarzy.

1582 (20 IV) - Wydanie przez króla Stefana Batorego werdyktu na korzyść Kęt w sprawie handlu solą (rozstrzygnięcie konfliktu z Oświęcimiem).

1585 (13 VII-25 XII) - "Morowe powietrze" w Kętach.

1593 - Nadanie przez burmistrza i radę miasta Kęt przywileju dla cechu piekarzy (najstarszy dokument w zbiorach Muzeum w Kętach).

1609 (10 XI) - Bitwa w Kętach pod Lanckoroną (tzw. wojna kęcka). Starło się dwóch starostów: Komorowski (Oświęcim) naruszający prawo oraz Podlaski (Zator). Bitwę przegrał Komorowski, stracił 80 ludzi.

1609 - Kęty liczą 1100 mieszkańców.

1623 (23 IV) - Informacja o śmierci w Rzymie Ludwiki z Kęt.

1623 - Dżuma w Kętach.

1627 - Przyłączenie Kęt do starostwa zatorskiego.

1629 - W obrębie miasta znajduje się 101 domów.

1648 - Ufundowanie przez księcia Sykstusa Lubomirskiego, wojskiego krakowskiego, kaplicy św. Jana Kantego w miejscu, gdzie według tradycji stał jego dom rodzinny.

1649 (18 II) - Potwierdzenie przez króla Jana Kazimierza statutu cechu wspólnego w Kętach.

1649-1660 - Ufundowanie przez księdza Jana Grzegorza Zdziewojskiego, dziekana oświęcimskiego, proboszcza wilamowickiego i pisarzowickiego dziesięciu ksiąg dla kęckich cechów.

1652 - Wyludnienie miasta po epidemii tzw. czarnej zarazy (dżumy).

1653 (1 III) - Spalenie "pogranicznego miasteczka J.K.M. Kęt".

1655 - Spustoszenie i spalenie miasta w czasie potopu szwedzkiego.

1657 (25 XI) - Zniszczenie Kęt przez ogień "(...) że i kościoły, a mianowicie wielki farny i ciała ludzkie w grobach odpoczywające wygorzały (...)".

1662 - Kęty liczą 929 mieszkańców.

1667 - Kęty liczą 926 mieszkańców.

1676 (20 IV) - Rozstrzygnięcie przez króla Jana III Sobieskiego na korzyść Kęt sporu z Oświęcimiem o handel solą.

1680 (27 IX) - Beatyfikacja Jana z Kęt przez papieża Innocentego XI.

1683 - Przemarsz przez Kęty części wojsk króla Jana III Sobieskiego idących z odsieczą na Wiedeń pod wodzą hetmana polnego M. H. Sieniawskiego. Wojska odpoczywały "na kamieńcach" pod Kęckimi Górami.

1685 - Odbudowa kościoła parafialnego w stylu barokowym z zachowaniem gotyckiego prezbiterium z XIV w.

1699 - Ufundowanie klasztoru OO. Reformatów w Kętach przez Andrzeja Żydowskiego herbu Doliwa, chorążego i sędziego grodzkiego krakowskiego, żołnierza, ziemianina, urzędnika królewskiego.

1702 - Przywiezienie z Krakowa do Kęt przez ks. Marcina Oślińskiego, profesora Akademii Krakowskiej, relikwii św. Jana Kantego.

1703-1714 - Budowa, ukończenie i poświęcenie (4 X 1714) klasztoru i kościoła OO. Reformatów.

1707 (14 V) - Splądrowanie Kęt przez wojska rosyjskie (1704-1709 - walki o tron stronnictw Augusta II Sasa i Stanisława Leszczyńskiego).

1708 - "Morowe powietrze" w Kętach i okolicy.

1712 (29 VIII) - Zniszczenie Kęt i całej okolicy przez szarańczę (lasy, trawy, drzewa i zboża).

1716 (26 VI) - Kęty i okolica zrabowane i zniszczone przez wojska saskie.

1724 (14 VI) - Poświęcenie przebudowanej kaplicy błogosławionego Jana z Kęt, zamontowanie nowych organów, pozłocenie głównego ołtarza (24 VI 1725).

1737 - Ogłoszenie przez papieża Klemensa XII Jana z Kęt patronem Polski.

1767 (16 VII) - Kanonizacja Jana z Kęt przez papieża Klemensa XIII.

1767 - Zezwolenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na przyłączenie do cechu kowali "z powodu szczupłości zgromadzenia" także rymarzy, siodlarzy, nożowników, bednarzy, tokarzy, blacharzy, ćwiekarzy, stelmachów, szczeciniarzy. Ostatni dokument dotyczący kęckich cechów przed rozbiorami Polski.

1768 (15 VII) - Zgłoszenie akcesu do Konfederacji Barskiej szlachty księstw oświęcimskiego i zatorskiego. Spisanie urzędowego aktu na sejmiku w Kętach, pod którym podpisały się 72 osoby.

1770 - Ustanowienie przez papieża Klemensa XIV dnia 20 października świętem Jana z Kęt.

1772 (5 VIII) - Podpisanie aktu rozbioru Polski przez Rosję, Austrię i Prusy. Włączenie Galicji wraz z Kętami do Austrii. Wkroczenie do miasta wojsk zaborczych.

1775 - Ukończenie budowy "cesarskiej drogi" łączącej Brno na Morawach z Krakowem przez Bielsko i Kęty (obecna ul. Krakowska, dawniej Królewska oraz dzisiejsza ul.Kościuszki, niegdyś Czaniecka). Kęty w tym czasie liczą 2 tys. mieszkańców i 256 domów.

1780 - Ustanowienie w Kętach decyzją zaborcy siedziby władz okręgowych (odpowiednik powiatu), administrujących obszarem dawnych księstw: oświęcimskiego i zatorskiego.

1785-1786 - Trzy trzęsienia ziemi: 22 VIII 1785 o godz. 7.00 rano,
27 IX 1786 o godz. 4 rano (trwało "trzy Zdrowaś Mario") i największe 3 X 1786 o godz. 6.00 wieczorem (trwało "trzy pacierze").

1786 - Licytacja modrzewiowych kościołów Św. Krzyża i WW Świętych przeprowadzona decyzją rządu austriackiego. Materiał z rozbiórki kupił baron Larisch z Osieka i wykorzystał w swoim majątku na zabudowania gospodarcze.

1793 (14 X) - Spalenie części miasta "(...) w ulicy Oświęcimskiej czyli dawnej Żabiej zwanej (...)". Spłonęło 6 domów i 13 wypełnionych zbożem stodół.

1793 - Przywilej cesarza austriackiego Franciszka II, m. in. nadający Kętom status miasta municypalnego. Nowy wizerunek herbu miasta istniejący do dziś.

1795 - Powstanie cmentarza komunalnego, pierwszego w historii miasta miejsca pochówku poza kościołami.

1797 (28 VI) - Zniszczenie Kęt przez największy pożar w dziejach miasta. Urzędowy zakaz budowy domów z drewna.

1805 - Przejście przez Kęty wojsk rosyjskich podążających na pomoc Austrii w wojnie z Napoleonem.

1810 - Kęty liczą 3264 mieszkańców.

1813 (3-5 V) - Przybycie do miasta w drodze pod Lipsk wojsk księcia Józefa Poniatowskiego, do którego przyłączyli się ochotnicy z Kęt. Wówczas razem z wojskiem przebywał w mieście Kazimierz Brodziński, poeta, który napisał "(...) Idąc tedy przez Galicję przyciągnęliśmy do miasta Kęty w dzień jarmarkowy, gdzie znajdowało się mnóstwo górali, mieszkańców z pobliskich gór, którzy się wnet z naszymi wiarusami pobratali (...)".

1813 (26 VIII) - Zniszczenie Kęt przez wielką powódź. W kronikach odnotowano, że po rynku pływano na tratwach, potopił się inwentarz, pogniło zboże. Soła przerwała tamy, zniszczyła tzw. staw kobiernicki i popłynęła korytem obok Podlesia. Woda podmyła mury budynku magistratu w rynku.

1820-1850 - Włączenie Kęt do krajów niemiecko-związkowych na podstawie postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku. W mieście powstała komora celna, a język niemiecki stał się urzędowym.

1831 - Epidemia cholery przywleczona do Kęt przez wycofującą się brygadę gen. Różyckiego. Władze austriackie na linii Kęckich Gór ustaliły obowiązkową kwarantannę, której poddany był każdy przejeżdżający. W miejscu tym został zatrzymany, a następnie zmarł pisarz doby oświecenia hrabia Wojciech Mier jadący z Wiednia do Lwowa.

1830-31 - Otwarcie w mieście na potrzeby publiczne bibliotek prywatnych: Jasińskich, Zemanków, Klasztoru Ojców Reformatów oraz tzw. Biblioteki Mieszczańskiej.

1842 - Powstanie w Kętach trywialnej szkoły dla dziewcząt, do której uczęszczało 120 uczennic. Mieściła się w drewnianym domku na rogu ulic: Klasztornej i Mickiewicza.

1843 - Kęty liczą 4476 mieszkańców.

1844-1846 - Epidemia tyfusu, zwana "zarazą ziemniaczaną", która pochłonęła w mieście 700 ofiar i w następstwie przyniosła głód oraz rozruchy.

1846-48 - Rozprzestrzenienie się ruchów chłopskich w Galicji, również w okolicach Kęt. W celu obrony miasta zostały jedyny raz w historii naszego grodu wytoczone miejskie armatki na drogę w kierunku Nowej Wsi przeciw mającym nadejść rebeliantom z rejonu Osieka. Do konfrontacji nie doszło, co odnotowano w księdze cechowej.

1850 - Zniesienie norm prawnych zakazujących ludności żydowskiej zamieszkiwania w obrębie miasta Kęty.

1851 - Kęty liczą 3699 mieszkańców.

1851 (11 X) - Powitanie w Kętach Najjaśniejszego Cesarza Franciszka Józefa I.

1851 (17 X) - Poświęcenie i uroczyste odsłonięcie na rynku pomnika św. Jana z Kęt.

1854-1867 - Ustanowienie przez władze austriackie w Kętach powiatu, następnie przeniesionego do Białej. Sąd powiatowy (1855-1867) mieścił się pod adresem Rynek nr 20.

1856 - Utworzenie w Kętach szkoły głównej miejskiej: czteroklasowej męskiej (154 uczniów) i trzyklasowej żeńskiej (86 uczennic).

1866 - Przywrócenie języka polskiego w administracji, szkolnictwie i sądownictwie po uzyskaniu przez Galicję autonomii.

1866 - Początek działalności założonego przez Antoniego Olmińskiego teatru amatorskiego, który wystawiał przedstawienia w sali miejskiej w rynku.

1867 (28 II) - Kęty wraz z Oświęcimiem i Białą weszły w skład starostwa bialskiego.

1867 - Powstanie w Kętach jedynej w ówczesnej Galicji polskiej Fabryki Wyrobów Wełnianych o specjalności: sukna dostawowe- F i E. Zajączka i K. Lankosza. Fabryka początkowo zatrudniała 35 osób.

1867 - Kęty liczą 3627 mieszkańców.

1869 (20 I) - Na wniosek Leopolda Zajączka Rada Gminy podejmuje uchwałę " (...) aby w gminie tutejszej bibliotekę miejską zaprowadzić".

1869 - Powstanie resursy kupieckiej (odpowiednik placówki kulturalnej) oraz czytelni mieszczańskiej.

1871-1881 - Budowa dwóch synagog; jednej przy ul. Kazimierza Wielkiego, rozebranej w 1942 r. na polecenie okupanta i drugiej, której budynek stoi do dziś przy ul. Krakowskiej.

1871 - Kęty liczą 4464 mieszkańców, w tym 13 protestantów i 66 Żydów.

1874 (20 XI) - Powstanie Ochotniczej Straży Pożarnej. Jako wyposażenie posiadała sikawki do zaprzęgu konnego, zaś sygnałem na alarm były dzwon kościelny i syrena fabryczna. W roku 1876 zakupiono dla straży 6 beczek w celu dostarczania wody do sikawek.

1880 - Kęty liczą 4925 mieszkańców, w tym 10 protestantów i 495 Żydów.

1881 - Budowa pierwszej strażnicy Straży Pożarnej.

1881 - Ufundowanie w Kętach przy obecnej ul. Kościuszki Klasztoru Sióstr Kapucynek z inicjatywy Walentyny Łempickiej.

1884 - Zakup pierwszej pompy do gaszenia pożaru, używanej do roku 1972.

1888 (1 VI) - Przejazd przez Kęty pierwszego pociągu. Od tego czasu codziennie przejeżdżały przez miasto: jeden skład osobowy i jeden towarowy.

1891 (28 IX) - Powstaje w Kętach pierwszy na ziemiach polskich Klasztor Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego, założony przez Celinę i Jadwigę Borzęckie.

1898 - Otwarcie i rozpoczęcie nauki w nowo wybudowanej szkole podstawowej przy ul. Jana III Sobieskiego. Szkołę podzielono na 2 części. W budynku w skrzydle zachodnim mieściła się Publiczna Szkoła Powszechna III stopnia im. św. Jadwigi, w części wschodniej Szkoła Powszechna Męska, później 7-klasowa.

1900 - Kęty liczą 5913 mieszkańców.

1901/1902 - W Kętach powstaje Gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", którego celem było kształtowanie tężyzny fizycznej i morale młodzieży.

1902 - Otwarcie Seminarium Nauczycielskiego, pierwszej szkoły średniej w Kętach.

1903 - Wielka powódź w Kętach.

1910 - Odsłonięcie przed budynkiem szkoły przy ul. Jana III Sobieskiego posągu Królowej Polski dla uczczenia 500. rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem.

1911 - Utworzenie filii szkoły dla klas I i II w dzielnicy Kęty Podlesie.

1915 (24 I) - Przybycie do Kęt Józefa Piłsudskiego na czele I Brygady Legionów Polskich. Postój w Kętach i okolicznych miejscowościach trwał do 28 II.

1918 - Kęty odzyskują wolność po 146 latach niewoli.

1918 - Kęty liczą 5751 mieszkańców. We wszystkich zakładach przemysłowych w mieście pracuje 200 osób.

1920-1930 - W sali "Pod białym orłem" działał teatr przy Towarzystwie Szkoły Ludowej. Prezesem był dr Władysław Dymek.

1921 - Powstanie Towarzystwa Sportowego "Hejnał".

1921 - Kęty liczą 5791 mieszkańców, w tym 329 Żydów.

1929 - Wizyta w Kętach prezydenta Polski Ignacego Mościckiego.

1931 - Kęty liczą 6842 mieszkańców.

1931 (26 XII) - Powstanie Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Kętach.

1933 - Otwarcie Państwowego Gimnazjum i Liceum Koedukacyjnego o profilu humanistycznym. Rozwiązanie Seminarium Nauczycielskiego.

1934 - pierwsza potwierdzona informacja o Kole Pszczelarzy w Kętach

1936-1939 - Powstanie w Kętach zgodnie z ogólnymi zasadami mobilizacji terytorialnej oddziału 3 Kompanii Obrony Narodowej "Kęty". (24 VIII 1939 r. mobilizacja i wyjazd na Śląsk).

1938 - Na terenie Kęt zarejestrowano: 4 fabryki, elektrownię, 85 zakładów rzemieślniczych. Czynne były 83 sklepy, 19 lokali z wyszynkiem, w tym 3 zajezdne, istniały 2 spółdzielnie rolne, 3 mleczarsko-jajczarskie. Funkcjonowały 2 szkoły podstawowe, zasadnicza szkoła dokształcająca, gimnazjum koedukacyjne, czytelnia, kino oraz 22 towarzystwa, organizacje i związki łącznie.

1938 - Kęty liczą 7 tys. mieszkańców, w tym 600 Żydów.

1939 - Kęty włączone przez okupanta do III Rzeszy. Początek okupacji hitlerowskiej.

1941 - Usunięcie przez Niemców z rynku pomnika św. Jana Kantego.

1945 (28 I) - Wyzwolenie Kęt przez 38 Armię IV Frontu Ukraińskiego.

opracowanie: ACh

Źródła:
A. Barciak: Dzieje miasta Kęt do roku 1564. Arch. Muzeum, Kęty.

W. Droździk: Z dziejów Kęt. Kraków 1979 r.

ks. W. Gasidło: Ku czci świętego Jana Kantego. Kraków 1991 r.

R. Malik: Uwagi o rozwoju przestrzennym miasta w okresie średniowiecza.
Arch. Muzeum, Kęty.

Materiały archiwalne Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach.

Miasto Kęty 1975-1988.Wojewódzki Urząd Statystyczny w Bielsku Białej, 1989 r.

J. Polak: Herb Gminy Kęty, ekspertyza heraldyczna. Bielsko Biała, 1996 r.

E. Skalińska-Dindorf: Kronika Oświęcimia. Oświęcim 2002 r.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.
Pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Wawelskiego, Warszawa 1882 r.

Słownik historyczno - geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu.
Wrocław-Warszawa-Kraków 1991 r.