Kościół i klasztor Ojców Franciszkanów Reformatów, mieszczący się niegdyś "poza miastem", dziś stoi przy ulicy Klasztornej pod numerem 1. Na teren klasztorny prowadzi brama o trójkątnym zwieńczeniu, znajdująca się w ciągu muru odgradzającego całość klasztornych gruntów. W ten sposób trafiamy na obszerny zadrzewiony dziedziniec. Gdy stąd spojrzeć na bramę, ponad wejściem zobaczymy płaskorzeźbiony herb franciszkańskiego zakonu - skrzyżowane ręce Chrystusa i świętego Franciszka.
Niegdyś (między rokiem 1786 a 1796) znajdował się w tym miejscu cmentarz miejski. Dziś odbywają się tu procesje, w porze letniej odprawiane są nabożeństwa, a na przełomie lipca i sierpnia znany od wieków w całej okolicy trzydniowy odpust Porcjunkuli.
Wkrótce po ukończeniu kościoła teren klasztorny otoczono murem. Prawdopodobnie jeszcze w I poł. XVIII w., zgodnie z reformackim obyczajem, wzbogacono go o kaplice ze stacjami Drogi Krzyżowej. Dziś mieszczą one gipsowe sceny pasyjne z 1969 r., które zastąpiły wcześniejsze, malowane.
Pomiędzy kolejnymi kapliczkami znajdują się dwie groty. Starsza z nich, mieszcząca gipsową figurę św. Antoniego z Padwy, została wykonana w 1931 r. z okazji 700-lecia śmierci świętego. Mieści się w północno-wschodniej części muru klasztornego. W kolejnej, z 1956 r., znajdującej się w części zachodniej przy furtce wiodącej na kolejny dziedziniec, ustawiono figurę Matki Boskiej.
Pośrodku przykościelnego dziedzińca w otoczeniu posadzonych w okręgu zimozielonych krzewów na wysokiej kamiennej kolumnie nad franciszkańskim przybytkiem góruje jego patronka - Matka Boska Niepokalana. Niewielka kamienna rzeźba pochodząca z przełomu wieków XVII i XVIII, według legendy, została przywieziona do Kęt przez pierwszych reformatów pełniących posługę w mieście św. Jana Kantego. Na obecnym miejscu stanęła w roku 1802. Wokół pomnika w okresie Wielkanocy oraz innych świąt przechodzą uroczyste procesje.
Na początku XXI w. klasztorny dziedziniec wzbogacił się o kolejne rzeźby, obie wykonane z brązu według projektów krakowskiego artysty Czesława Dźwigaja. Przy kruchcie kościoła znalazł miejsce "Biedaczyna" z Asyżu (2004 r.), zaś po przeciwległej stronie dziedzińca, w pobliżu wschodniej bramy, w 2005 r. ustawiono posąg papieża Jana Pawła II. We wnęce w murze, znajdującej się za figurą, kęcki artysta Edward Stec namalował symboliczne "papieskie okno" w chmurach.
Uwagę zwraca też - ze względu na walory kompozycyjne oraz wiek roślin - bogata parkowa zieleń. W ostatnich latach częściowo wymieniono ją na młode rośliny, zachowując jednak przy tym pierwotny układ.
Wejście główne do kościoła umiejscowione jest na wprost północnej bramy. W elewacjach zewnętrznych zwraca uwagę prostota architektury, która czytelna jest także w środku świątyni. Wszystkie elewacje pozbawione są elementów dekoracyjnych. Ich ramowe podziały określa zróżnicowanie kolorystyczne - obecnie w odcieniach żółci. Również stylistycznie nie odbiega od reszty fasada mieszcząca wejście główne, zazwyczaj najbardziej ozdobna w budynkach sakralnych. Zdecydowaną dominantę kompozycyjną tworzy wyłamująca się poza linię ściany prostokątna kruchta, w której od północy oraz wschodu znajdują się drzwi prowadzące do świątyni. Zamknięta szczytem o falistej linii, podkreślonej profilowanym gzymsem, w którym na osi widnieje płaskorzeźba św. Floriana, w dolnej kondygnacji po obu stronach drzwi w listwowych owalach tablice informujące o renowacjach, ponad nimi medalion ze św. Franciszkiem, stanowi najbogatszą część skromnej fasady. Warto także zwrócić uwagę na wmurowaną w ściany kruchty obok bocznych drzwi tablicę upamiętniającą przeniesienie z kościelnych krypt i pochówek przy wejściu do kościoła szczątków zakonników i dobrodziejów klasztoru w 1796 r.
Ponad zwieńczeniem kruchty w trójkątnym przyczółku fasady znajduje się malowidło przedstawiające Matkę Boską Niepokalaną w otoczeniu aniołów. Natomiast patrząc na kościół od strony prezbiterium, można ujrzeć podobne malowidło, przedstawiające św. Franciszka.
Wejście do świątyni wiedzie przez prostokątną kruchtę. Z prawej strony znajduje się zabytkowy, drewniany, polichromowany krucyfiks, natomiast na przeciwległej ścianie epitafium dobrodziejki kęckiego klasztoru - Salomei Czernej, kasztelanowej oświęcimskiej. Dalej przez prosty kamienny portal, nad którym zawieszono franciszkański herb z datami 1226-1976 - pamiątkę 750-lecia śmierci założyciela formuły, droga wiedzie w przestrzeń podchórową. Stąd, przez trzy łuki arkad wspierających chór muzyczny, można już oglądać jednonawowe wnętrze kościoła z węższym prezbiterium.
Historia sprowadzenia do Kęt ojców franciszkanów - reformatów rozpoczęła się w roku 1687, kiedy to Andrzej Jan Żydowski herbu Doliwa (ur. ok. 1640 r., zm. 1721 r.), chorąży i sędzia krakowski, zaproponował krakowskiej prowincji reformatów, że wybuduje im klasztor w Kętach. Propozycja ta została przyjęta przez władze zakonne w roku 1688, a rok później fundator zakupił na potrzeby przyszłej wspólnoty grunty w pobliżu nieistniejącego już dziś kościoła pw. św. Krzyża, który planowano na przyszłą świątynię klasztorną. Prawdopodobnie w związku z czynnym włączeniem się Żydowskiego w życie publiczne, przez najbliższe dziesięć lat sprawa kęckiej fundacji nie posunęła się naprzód. Ostatecznie w roku 1699 pozwolenie na wprowadzenie do Kęt reformatów wydały władze miasta, zwierzchności kościelne oraz specjalnym przywilejem król August II. 18 października tego roku uroczyście poświęcono i postawiono krzyż w miejscu, gdzie miał stanąć klasztor i kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. W związku bowiem z kontrowersjami dotyczącymi uposażenia kapelana kościoła św. Krzyża, fundator zrezygnował z pierwotnych planów i postanowił wybudować nową świątynię dla braci zakonnych. Datę tę uważa się za początek obecności reformatów w mieście nad Sołą, choć pierwsi zakonnicy osiedlili się tu prawdopodobnie w II poł. 1700 r. Kościół oraz klasztor budowano w latach 1703-1714, prawdopodobnie według projektów miejscowego budowniczego, nie zrealizowano bowiem pierwotnych planów Jana Michała Linka z 1689 r. Nad pracami budowlanymi czuwał o. Józef Strużyński. Konsekracji świątyni i 7 ołtarzy dokonał biskup Kazimierz Łubieński w uroczystość św. Franciszka - 4 października 1714 r.
Architektura świątyni, podobnie jak na zewnątrz, jest bardzo skromna, co związane było z zakonnymi przepisami. Kościół zbudowano na planie prostokąta. Jednonawowe wnętrze, którego ściany pozbawione są architektonicznych podziałów, przykrywa typowe dla barokowych świątyń sklepienie kolebkowe z lunetami. Podział nawy na dwa przęsła sygnalizują wnęki okrągłołukowe, w których ustawiono boczne ołtarze. Załamania obiegającego nawę pod sklepieniem profilowanego gzymsu, przerwanego w polach wnęk arkadowych, stwarzają wrażenie istnienia filarów, wzmocnione dodatkowo dekoracją malarską, tworzącą motywy par pilastrów. Pseudopilastry o kapitelach utworzonych z profilowanego gzymsu dzielą na dwa przęsła ściany węższego niż nawa, długiego prezbiterium.
Za barokową balustradą, oddzielającą prezbiterium oraz biegnącą wzdłuż obu ścian nawy, rozciąga się drewniany, częściowo złocony, architektoniczny ołtarz główny. Został on umieszczony w ok. 2/3 długości prezbiterium, by - zgodnie z zakonną procedurą - wydzielić z drugiej jego strony chór dla zakonników. Ołtarz ten, jak i trzy ołtarze boczne (dwa znajdujące się na ścianie tęczowej oraz ołtarz św. Antoniego na ścianie wschodniej) pochodzą z lat 1710-1714 i są dziełem brata Modesta Gronalewicza. Prezentują cechy stylowe dojrzałego baroku. Ołtarz główny, oparty na kompozycji łuku triumfalnego, zgodnie z franciszkańską duchowością, w centralnym polu, ujętym parami złoconych korynckich pilastrów, dźwigających bogate zwieńczenie, mieści grupę Ukrzyżowania. Piękna drewniana polichromowana figura Chrystusa pochodzi z początku wieku XVIII, natomiast rzeźby Marii i Jana, również dzieła snycerskie, umieszczono w końcu XIX w. Lekkości zajmującemu całą szerokość prezbiterium ołtarzowi dodają ażurowe pola boczne, mieszczące w dolnej części bramki prowadzące za ołtarz z malowanymi przedstawieniami świętych: Piotra (z lewej) i Pawła (z prawej), powyżej zaś przedstawienia pasyjne: z lewej Chrystusa ukoronowanego cierniem, z prawej stojącego przy kolumnie w bogatej ażurowej ornamentalnej dekoracji. Te malowane wyobrażenia umieszczono na tle szyb, dzięki czemu oświetla je światło z okna znajdującego się za ołtarzem. Na zwieńczeniu ołtarza pod złotą glorią promienistą z monogramem Chrystusa, ujęte akantowymi złoconymi uszakami pole z pojedynczymi pilastrami po bokach, a w nim obraz przedstawiający Trójcę świętą: Boga Ojca ze zdjętym z krzyża Chrystusem na rękach, gołębicę Ducha Świętego ponad nimi i anioły trzymające insygnia Męki. Obraz ten, podobnie jak kilka innych we franciszkańskiej świątyni, namalował w 1925 r. Jan F. Stankiewicz z Oświęcimia. Na uwagę zasługują również neobarokowe tabernakulum z początku XX w. autorstwa działającego w Kętach podhalańskiego snycerza Stanisława Jarząbka, a także rokokowy feretron z przedstawieniem św. Wawrzyńca z II poł. XVIII w., ustawiony przy wejściu do zakrystii od strony zachodniej.
W wyposażeniu nawy zwraca uwagę stylistyczna jedność, choć trzy spośród sześciu ołtarzy bocznych pochodzą z XIX w. i prezentują cechy neobarokowe. Wszystkie ołtarze mają formę edikuli - pola ujętego pilastrami, zamkniętego przerwanym, półokrągłym przyczółkiem, na którym spoczywa zwieńczenie z ornamentalnymi złoconymi uszakami, zamknięte trójkątnymi przyczółkami. W polach centralnych oraz zwieńczeniach ołtarzy oglądać można interesujące przykłady malarstwa sakralnego. Na ścianie tęczowej z lewej strony ołtarz Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. W nim w głównym polu XVIII-wieczny obraz Marii Panny w nałożonej na płótno posrebrzanej sukience, ufundowanej w latach 50. XX w. Powyżej w zwieńczeniu przedstawienie św. Józefa z Dzieciątkiem z tego samego czasu. W okresie Wielkiego Postu w ołtarzu tym prezentowany jest obraz Matki Boskiej Bolesnej.
Po przeciwnej stronie znajduje się ołtarz dedykowany św. Franciszkowi z Asyżu, który ukazany został na obrazie w polu głównym podczas modlitwy na pustyni. Na rękach świętego widoczne są stygmaty, a nad pięknie oddanym skalistym krajobrazem góruje seraficki krzyż. Wymiennie w ołtarzu znajduje się przedstawienie Matki Boskiej Anielskiej. W zwieńczeniu obraz przedstawiający św. Andrzeja Apostoła. Oba dzieła pochodzą z wieku XVIII.
Trzeci z barokowych ołtarzy bocznych znajduje się obok, po prawej stronie, w pierwszej wnęce zachodniej ściany. W nim widnieje obraz przedstawiający kolejnego z wielkich świętych franciszkańskich - Antoniego z Padwy z Dzieciątkiem Jezus, w zwieńczeniu zaś przedstawienie św. Wawrzyńca.
Z XVIII w. pochodzi również ambona umieszczona pomiędzy wnękami ołtarzowymi zachodniej ściany. Pozostałe ołtarze boczne zostały wykonane w wieku XIX w stylu neobarokowym, jednak ich architektura i ornamentyka znakomicie korespondują z wcześniejszym wyposażeniem świątyni. W ołtarzu w drugiej od strony prezbiterium wnęce ściany zachodniej znajduje się XIX-wieczne płótno przedstawiające świętą Rodzinę adorowaną przez pasterza, powyżej zaś wyobrażenie św. Stanisława Biskupa. Przy przeciwległej ścianie kościoła stoi ołtarz poświęcony św. Janowi Kantemu, a w nim obraz ukazujący widzenie świętego z 1846 r. autorstwa Jana Stankiewicza z Oświęcimia, o interesującej dwuplanowej kompozycji. W zwieńczeniu ołtarza natomiast umieszczono wizerunek św. Piotra.
W ostatnim z omawianych ołtarzy bocznych znajduje się płótno autorstwa Walerego Eliasza z 1880 r. przedstawiające Chrystusa z gorejącym sercem ukazującego się św. Małgorzacie, zaś w zwieńczeniu widnieje scena adoracji Matki Boskiej przez św. Małgorzatę Alacoque.
Nad okrągłym łukiem tęczy znajduje się fresk przedstawiający świętych adorujących Niepokalanie Poczętą. Postać Marii umieszczono w centrum kompozycji, nad najwyższym punktem łuku tęczowego. Po jej prawicy orszak największych polskich świętych, wśród nich m. in. Jan z Kęt, po lewicy zaś święci franciszkańscy. Dzieło to, podobnie jak pozostałe elementy polichromii sklepienia, m.in. otoczone glorią Oko Opatrzności oraz anioły w prezbiterium, maryjne inskrypcje i monogramy w nawie oraz piękne elementy ornamentalno-roślinne sklepień, wykonane zostały przez absolwenta krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych Jana F. Stankiewicza oraz współpracowników w 1925 r. Kolejnych remontów nie przetrwała polichromia ścian prezbiterium, również malowidła na ścianach nawy są współczesne.
We wnętrzu franciszkańskiej świątyni warto również zwrócić uwagę na barokowe stacje Drogi Krzyżowej, XVIII-wieczne ławki oraz stylowe pająki. Na chórze muzycznym znajdują się 13-głosowe organy zakupione w roku 1891, w ostatnim czasie gruntownie odrestaurowane, dzięki czemu można organizować w kościele koncerty muzyki sakralnej. Pośrodku organowego prospektu widać okno z witrażem upamiętniającym 700-lecie śmierci św. Franciszka, ufundowanym w 1926 r. przez obywateli Kęt.
Wśród najmłodszych części kęckiej świątyni uwagę zwraca dostawiona od północnego wschodu, zbudowana na planie sześcioboku w 1901 r. według projektu architekta Józefa Nikla z Wilamowic kaplica Przemienienia Pańskiego w stylu neoottońskim. Jej ściany, zamknięte trójkątnymi szczytami z bogatymi gzymsami, niemal w całości wypełniają przeszklone okrągłołukowe okna w bogatych obramieniach z wałków z motywem trójliści w górnej części. Środkowe okno, wyższe niż pozostałe, mieści wejście do kaplicy. Drugie drzwi umieszczono w przybudówce od południa. Całość przykrywa wielospadowy dach w formie wieżyczki z sygnaturką. Droga do wejścia wiedzie po kilku obiegających całą budowlę stopniach. Uwagę zwracają interesujące elementy zdobnicze: arkadki pod gzymsem wieńczącym, pilastry flankujące okna i medaliony z ceramicznymi reliefami. Wnętrze kaplicy o bogatej ornamentyce kryje m.in. neogotycki ołtarz w formie tronu eucharystycznego. W okresie Bożego Narodzenia aranżowana jest tu betlejemska stajenka, a w czasie wielkanocnym - grób Pański.
W neoromańskim stylu utrzymany jest dobudowany do kościoła od wschodu korytarz prowadzący do przylegającej do prezbiterium kaplicy św. Dydaka z neobarokowym ołtarzem z obrazem przedstawiającym tego świętego autorstwa M. Komarza z 1873 r. W ostatnim czasie kaplica została odnowiona i udostępniona wiernym oraz zwiedzającym. Z niej można przejść do chóru zakonnego. W ołtarzu powtarza się tu motyw Ukrzyżowania. Pełna ekspresji figura Chrystusa na krzyżu zawieszona została na tle obrazu Jana Stankiewicza z II ćwierci XIX w., przedstawiającego Marię i św. Jana na tle widoku Jerozolimy. Na prawo interesujące barokowe płótno przedstawiające Drogę Krzyżową.
Od strony zachodniej do kościoła przylega jednopiętrowy klasztor, zbudowany na planie czworoboku, z wewnętrznym wirydarzem. Prowadzą do niego drzwi znajdujące się od strony kościelnego placu, wiodące do klasztornego przedsionka, gdzie warto przyjrzeć się interesującemu obrazowi, ukazującemu sceny z życia franciszkanów. Zobaczyć można na nim m.in. wizerunek kęckiej świątyni. Warte uwagi są także rzeźbione drzwi. Przechodząc przez nie, wierni oraz zwiedzający mogą zanurzyć się w ciszę klasztornych krużganków. Na wschodniej ścianie korytarza klasztornego, wiodącego w południowym kierunku wzrok przyciąga bogata kolekcja XVIII- i XIX-wiecznego malarstwa sakralnego. Korytarz prowadzi do obszernego przedsionka, łączącego prezbiterium z zakrystią. Stąd też schody wiodą na piętro, gdzie znajdują się cele zakonników. Ściany przedsionka zdobią barokowe obrazy, tu też zobaczymy zrekonstruowany zegar z zabytkowym mechanizmem. Po naszej prawej znajduje się wejście do zakrystii, w której zachowało się barokowe malowidło ze sceną z życia św. Franciszka, a także wiele cennych naczyń i sprzętów liturgicznych. Warto także odnotować, że kęcki klasztor przechowuje cenne dzieła sztuki, które obecnie ze względów bezpieczeństwa nie są udostępniane zwiedzającym. Są to m.in.: XV-wieczna drewniana polichromowana Pieta, późnorenesansowa alabastrowa płaskorzeźba przedstawiająca Ukrzyżowanie z pocz. XVII w., czy późnobarokowa drewniana polichromowana rzeźba Chrystusa Biczowanego przy kolumnie.
Na południowej ścianie wewnętrznego dziedzińca klasztornego - wirydarza, który widać przez przeszklone arkady, znajduje się zegar słoneczny z inskrypcją w języku łacińskim, przypominającą o nieuchronnym upływie czasu. Według ustnej tradycji, znajdował się on na kęckim ratuszu aż do ostatniego wielkiego pożaru miasta w 1797 r.
Korytarz, idąc w kierunku południowo-zachodnim, prowadzi do sklepionego kolebką z lunetami refektarza, czyli klasztornej sali jadalnej. Tu na ścianach oglądać można XVIII-wieczny drewniany krucyfiks oraz portrety: fundatora Andrzeja Żydowskiego (barokowy z I poł. XVIII w.), króla Augusta II i biskupa Kazimierza Łubieńskiego (oba z II poł. XIX w.). Warto także zwiedzić udostępnione w 2005 r. klasztorne podziemia, gdzie odtworzono m.in. karcer.
Dziś kęccy franciszkanie starają się być jeszcze bliżej ludzi, wśród których od ponad trzech wieków prowadzą pracę duszpasterską. W ostatnich latach w pomieszczeniach klasztornych otwarta została kawiarenka "Pod Aniołami", czynna w każdą niedzielę po nabożeństwach. W sezonie letnim dodatkowo można usiąść w obszernej altanie w ogrodzie otaczającym klasztor od południa i zachodu. Obok altany na niewysokim postumencie stoi niewielka figurka św. Franciszka. Niegdyś znajdowała się tu także rzeźba św. Jana Nepomucena - chroniącego według tradycji przed powodziami, gdyż klasztor znajdował się na terenie, przez który przepływały liczne potoki, zwane obcochami, mające swój początek w płynącej wówczas w pobliżu rzece Sole.
W klasztornym ogrodzie od 2005 r. rośnie dąb "Ziuk", posadzony dla upamiętnienia 90. rocznicy pobytu w Kętach Józefa Piłsudskiego i I Brygady Legionów Polskich.
Dla przyjezdnych, zarówno wiernych, jak i turystów, ojcowie franciszkanie przygotowali obszerny parking, na który wjechać można od ulicy Klasztornej.