O Muzeum

Aktualności

Informator

Panorama Wnętrz

Galeria

Historia Kęt

Zabytki Kęt

Kontakt

Poniedziałek, 29 kwietnia 2024
Rynek

Rynek1
Jarmark na kęckim rynku 1923 r.
Rynek2
Pomnik św. Jana Kantego i zachodnia pierzeja rynku


Obecny rynek, wytyczony na planie kwadratu o boku długości blisko 100 m, powstał w drugiej poł. XIV w., co wiązało się z lokacją miasta na prawie magdeburskim. Wcześniej mieszkańcy korzystali z placu targowego, który prawdopodobnie rozciągał się wzdłuż tzw. Starej Drogi, na północ od kościoła farnego. Niektórzy z badaczy twierdzą, że rynek w obecnej postaci wytyczony został już przy okazji drugiej lokacji w 1277 r. Na pewno jednak wcześniej istniał już kościół parafialny, o czym może świadczyć odstąpienie od symetrycznego charakteru w przypadku obecnej ul. Mickiewicza, która obiega plac kościelny.
Znaczne rozmiary kęckiego rynku, zwłaszcza w porównaniu z liczbą mieszkańców miasta w wiekach średnich, wskazują na jego handlowy charakter. Tu właśnie miały miejsce słynne na całą okolicę targi. Rynek także był świadkiem największych wydarzeń w dziejach miasta. Tutaj w końcu przeprowadzano egzekucje miejscowych złoczyńców.
Do ostatniego z wielkich pożarów w 1797 r. zabudowę rynku stanowiły domy drewniane. Wiemy też, że na płycie rynku stał modrzewiowy ratusz, siedziba władz miejskich. Niestety, do dzisiaj nie zachowały się żadne ryciny, czy inne wizerunki, które pozwalałyby chociaż w przybliżeniu wyobrazić sobie Kęty z I poł. XVIII w. Obecna zabudowa wyrosła już po wielkim pożarze, który m. in. przyczynił się do zakazu stawiania w centrum miasta drewnianych budynków. Praktycznie nie zmieniony na przestrzeni wieków układ urbanistyczny centrum miasta, którego podstawą jest średniowieczny rynek z symetrycznie odchodzącymi od niego ulicami, stanowi obecnie najcenniejszy zabytek Kęt.
W zachodniej części rynku wznosi się pomnik św. Jana Kantego. Wystawiony został w 1851 r. Autorem projektu był krakowianin Marcin Rogoziński, zaś statuę wyrzeźbił miejscowy kamieniarz Edward Stehlik. W 1941 r. Niemcy usunęli pomnik z rynku i przez następne półwiecze był on przechowywany w kościele parafialnym. Od 1973 r. stał na placu przykościelnym. W 1992 r. postać świętego powróciła na pierwotne miejsce. W tym celu wykonano nowy neogotycki cokół. Obok kościoła parafialnego obecnie wznosi się kopia rzeźby św. Jana Kantego.
W latach międzywojennych na rynku pojawił się Grób Nieznanego Żołnierza. Obecnie w odnowionej formie znajduje się on w północnej części placu. Kolejnym elementem na stałe wpisanym w pejzaż kęckiego rynku, widocznym już na pierwszych fotografiach z końca XIX w., jest studnia. Do lat 60. ubiegłego stulecia rynek był w całości odkrytym placem, co wynikało z jego podstawowej funkcji, czyli placu targowego. Dopiero później poprzez wytyczenie alejek, wyznaczenie zieleńców i posadzenie drzew oraz krzewów nabrał on parkowego charakteru.
Obecnie najstarsze z kamienic wznoszących się wokół rynku w Kętach pochodzą z I poł. XIX w. Kilka z nich wyróżniają cechy późnobarokowe i klasycystyczne. Na uwagę zasługuje m. in. budynek mieszczący siedzibę miejskich władz pod numerem 7, powstały na przełomie XVIII i XIX stulecia. Jego elewację poniżej tarczy zegarowej zdobią herby dawnej Rzeczypospolitej: pośrodku polski orzeł, z lewej litewska Pogoń, zaś z prawej ruski Michał Archanioł. Pośrodku poniżej widnieje obecny herb Kęt.
Podobny styl reprezentują również kamienice oznaczone numerami: 9, 15, 20, 25, a także budynek pod numerem 13, gdzie w ścianę wmurowana jest tablica upamiętniająca pobyt w niej księcia Józefa Poniatowskiego w dniach 5-6 maja 1813 r., kiedy to nocował w Kętach w drodze pod Lipsk, gdzie wziął udział w swojej ostatniej bitwie. Na północnej pierzei rynku zwraca uwagę neogotycka kamienica pod numerem 2 z wmurowaną tablicą upamiętniającą przystąpienie szlachty z rejonu Oświęcimia do konfederacji barskiej, co miało miejsce w Kętach 15 lipca 1768 r. Z kolei w zabudowie rynku od strony zachodniej należy wyróżnić secesyjną kamienicę pod numerem 27. W styczniu i lutym 1915 r. mieszkał w niej w narożnym pokoju na parterze Józef Piłsudski, będąc gościem ówczesnego aptekarza, powstańca styczniowego Eustachego Sokalskiego. Fakt ten upamiętnia pamiątkowa tablica wmurowana w ścianę budynku. W skład zachodniej ściany rynku wchodzi również neoklasycystyczna kamienica oznaczona numerem 24, której elewację zdobią trzy medaliony z wizerunkami: Juliusza Słowackiego, Tadeusza Kościuszki i Adama Mickiewicza.
W ostatnich latach kęcki rynek nabiera nowego, atrakcyjniejszego charakteru. Wpływ na to ma zarówno stopniowe odnawianie poszczególnych kamienic zgodnie z opracowaną w tym celu kompleksową koncepcją kolorystyczną, jak i zmniejszająca się liczba samochodów w centrum miasta, co z kolei wiąże się z oddaniem do użytku pozwalających je ominąć obwodnic.
opracowanie: ZM

Źródła:
A. Barciak: Dzieje miasta Kęt do roku 1564. Arch. Muzeum, Kęty.

W. Droździk: Z dziejów Kęt. Kraków 1979 r.

R. Malik: Uwagi o rozwoju przestrzennym miasta w okresie średniowiecza.
Arch. Muzeum, Kęty.

J. Polak: Muzeum w Kętach im. Al. Kłosińskiego, Przewodnik. Bielsko-Biała - Kęty,
1995 r.